Bên cạnh những ngôi mộ của các danh thần triều Nguyễn ở Sài Gòn được chăm sóc thờ cúng, cũng có những ngôi mộ đang trở thành phế tích, mà mộ của danh thần Trương Minh Giảng là một điển hình.
Trương Minh Giảng ( 1792-1841) là một danh thần nhà Nguyễn. Ông được đánh giá là một người “văn võ song toàn”, là công thần bậc nhất của nhà Nguyễn, vừa là một võ tướng vừa là một sử gia, từng giữ chức Tổng tài Quốc sử quán triều Nguyễn.
Trương Minh Giảng vị Tổng đốc đa tài, ngoài chỉ huy quân đội, ông đã thể hiện khả năng quản lý giỏi. Cụ thể, sau khi ổn định tình hình Trấn Tây, Trương Minh Giảng đã chỉ huy xây lại thành An Giang và Hà Tiên năm 1834, ổn định cuộc sống nhân dân. Tham gia đo đạc địa bạ 6 tỉnh Nam Kỳ, thúc đẩy phát triển nông nghiệp, thương mại biên giới…
Sự đóng góp của Tổng đốc Trương Minh Giảng đối với tỉnh An Giang và Nam Bộ từ năm 1833-1841 là rất lớn trên các lĩnh vực, góp phần ổn định chính trị nội địa và bảo vệ độc lập cho nước Chân Lạp, xóa tan sự xâm lược của Xiêm La. Công sức đóng góp của ông đã được Quốc sử quán nhà Nguyễn ghi chép khá nhiều, nhưng cuộc đời Tướng quân của ông lắm bi kịch, uẩn khúc trên bước đường hoạn lộ ở vùng đất biên thùy này: Tột đỉnh vinh quang cũng ở An Giang với chức Tổng đốc An Hà, Bảo hộ Cao Miên; rồi sau đó là Tướng quân Trấn Tây thành, hàm Đông các Đại học sĩ, tước Bình Thành Bá; và cũng vùng đất này ông bị tước đi nhiều thứ – quyền uy, công lao, buồn bực và chết tức tưởi tại thành An Giang.
An Giang nên có một đền thờ tại Châu Đốc để tưởng nhớ các danh nhân có công với An Giang qua các thời kỳ lịch sử, trong đó có Tổng đốc Trương Minh Giảng, để giáo dục truyền thống. Ngày nay vẫn còn biên soạn các ấn phẩm có liên quan đến Trương Minh Giảng phổ biến sâu rộng trên toàn tỉnh, nhật là trong hệ thống trường học. Lấy tên Trương Minh Giảng đặt tên các công trình công cộng, trường học, đường phố trên địa bàn Long Xuyên và Châu Đốc, thể hiện tấm lòng uống nước nhớ nguồn của người dân An Giang.
Tháng 7 năm Tân Sửu (1841), Trương Minh Giảng bệnh và qua đời tại An Giang. Do bị vua Thiệu Trị trách phạt và tịch thu toàn bộ bổng lộc của con cháu nên sau khi mất, mộ phần Trương Minh Giảng không được chăm sóc tốt như các quan khác dù rằng tước vị của ông lúc mất là Bình Thành bá và là vị tướng uy quyền nhất Đại Nam. Mộ phần của ông và cha là Thành Tín hầu Trương Minh Thành hiện nay ở Thành phố Hồ Chí Minh đang trở nên hoang tàn và bị chiếm dụng. Hiện khu mộ phần của ông nằm trên địa bàn phường 7, quận Gò Vấp (Sài Gòn) và xuống cấp trầm trọng.
Cùng khám phá khu lăng mộ của một trong những công thần bậc nhất nhà Nguyễn – Bình Thành bá Thượng thư Bộ Hộ Trương Minh Giảng ngay tại Sài Gòn.
Ngôi mộ song táng của Bình Thành bá Thượng thư Bộ Hộ Trương Minh Giảng và phu nhân nằm trong khuôn viên “Trương Gia từ” (từ đường dòng họ Trương, số 82/5 Lý Thường Kiệt, P.7, Q.Gò Vấp, TP.HCM). Phía bên trái khu từ đường là một khu vườn um tùm những lùm chuối, cau kiểng, mít… Cỏ dại, dây leo, rau càng cua mọc đầy trên mộ. Mộ ông bà Trương Minh Giảng được xây bằng hợp chất cổ (ô dước). Mộ có kiến trúc vòng ngoài là bờ thành hình chữ nhật (khoảng 10 x 6 m, cao khoảng 0,6 m), nối liền với cổng mộ là 2 trụ đá vuông, trên đầu trụ có chạm búp sen lớn.
Cận cảnh là bình phong tiền gồm 3 ô hình chữ nhật (ô giữa nhô lên) hai bên bình phong có trụ dạng cuốn thư. Vì đã rất hoang phế nên không thể biết được nguyên trạng bình phong này có chạm khắc chữ hay hình thù gì không. Phía sau gần bức tường là bình phong hậu nối liền với bờ thành (trên bình phong hậu cũng đầy dây leo, cỏ dại và chẳng thể hình dung được nguyên trạng).
Ngôi mộ song táng của Bình Thành bá Thượng thư Bộ Hộ Trương Minh Giảng cùng phu nhân nằm bên cạnh “Trương Gia từ” có con cháu sinh sống, coi giữ nhưng nhìn rất ”thê thảm”.
Người qua đường chỉ có thể đoán đây là một ngôi mộ cổ bởi được khoanh vuông bằng bờ thành (dài khoảng 10 m, góc có trụ vuông), còn thì chỉ thấy đây là một “rừng cây” um tùm và là bãi tập kết của đủ loại phế liệu (thùng mốp, cửa kính vỡ, khung nhôm sắt, gỗ tạp, chậu kiểng…). Mấy ai biết đây là mộ của Thành Tín hầu Trương Minh Thành (cha ruột Trương Minh Giảng). Mộ này nằm ngoài khuôn viên “Trương Gia từ” đến những 70 m, ngay góc ngã ba hai con hẻm nhỏ (ở số 82/14A Lý Thường Kiệt, P.7, Q.Gò Vấp).
Mặt tiền của ngôi mộ bị che chắn kín mít bởi những thứ tạp nham. Không thể tìm được lối vào (mà có lối thì cũng chẳng ai dám vào vì quá um tùm, rậm rạp). Chạnh nghĩ cả 2 cha con đều đạt tới bậc thượng thặng vinh hoa: một là Thượng thư Bộ Lễ, người kia là Thượng thư Bộ Hộ, cha còn hơn con khi được phong tước hầu, còn con mới tới tước bá, cùng phò vua giúp nước nổi tiếng một thời, vậy mà ngày nay mộ phần lại tang thương như vậy…
