Nhạc sĩ Nhật Bằng được biết đến qua nhiều ca khúc nổi tiếng và được nhiều khán thính giả yêu thích như: Đợi chờ (cùng viết với Phạm Đình Chương), Khúc Nhạc Ngày Xuân, Ánh Sáng Đồng Quê, Dạ Tương Tư Sầu, Một Chiều Thu, Thuyền Trăng (cùng với Nhật Bằng & Thanh Nam), Dạ Tương Sầu, Lỡ Làng, Bóng Chiều Tà,… ông là một nhạc sĩ tiền chiến nổi danh trước năm 1975.
Nhật Bằng sinh ngày 12 tháng 7 năm 1930 tại Hà Nội, tên khai sinh của ông là Trần Nhật Bằng. Ông được sinh ra trong một gia đình nho giáo, bố mẹ ông sinh được 4 người con đó là ông và 3 người em gồm Nhật Phượng, Hồng Hảo và Thể Tần. Cha ông người gốc Thanh Hóa là một công chức cao cấp thời Pháp và đệ nhất Cộng Hòa.
Thuở nhỏ, ông theo học tiểu học tại trường Công Giáo sau chuyển sang trường công lập Đông Sơn Thanh Hoá. Sau khi đậu tiểu học vào năm 1944, ông gia nhập Trường Bưởi tại Hà Nội (tiền thân là trường Chu Văn An), tại đây ông quen biết và khá thân thiết với 2 nhạc sĩ cùng thời nổi tiếng là Phạm Đình Chương và Vũ Đức Nghiêm.
Năm 1946, gia đình Nhật Bằng chuyển vào Thanh Hóa. Sau Cách Mạng Tháng 8, ông học tại trường trung học công lập Đào Duy Từ tại Thanh Hóa và tốt nghiệp bằng thành chung vào năm 1949.
Từ thuở nhỏ Nhật Bằng đã đam mê âm nhạc, trong những năm đi học và kháng chiến ông học ký âm pháp, hòa âm, vĩ cầm và sáng tác với người em họ là Nhạc sĩ Đỗ Thế Phiệt. Đồng thời ông cũng cùng các em ông biểu diễn và chơi nhạc trong nhà trường lúc bấy giờ.
Sau này, ông gia nhập đoàn Văn Nghệ Liên Khu IV cùng thời với Hoài Bắc, Phạm Đình Chương, Hoài Trung, Phạm Duy. Tại đây, ông đã tự học Tây Ban Cầm.
Từ năm 1949 đến năm 1950 ông trở về Hà Nội theo lời khuyên của Cha ông. Lúc trở lại Hà Nội, ông tiếp tục theo học trung học đệ II cấp, sau đó bị động viên đi Nam Định. Vì muốn theo đuổi đam mê của mình là ngành âm nhạc nên ông đã tình nguyện gia nhập ban Quân Nhạc Đệ III Quân Khu cùng thời với các nhạc sĩ: Nguyễn Túc, Đan Thọ, Văn Phụng, v.v…
Đến năm 1951, ông cùng 3 người em của mình thành lập ban hợp ca “Hạc Thành” (tiếng con chim Hạc của Hà Nội) và trình diễn với tư cách là tài tử trên đài phát thanh Hà Nội và ca sĩ Nhạc Hội Sinh Viên Học Sinh. Lúc bấy giờ ban nhạc của ông được rất nhiều người chú ý đến và yêu thích, đặc biệt là giới sinh viên, học sinh. Vào thời điểm đó các em ông còn cắp sách đến trường nhưng vì cả gia đình rất mê âm nhạc nên đã trau dồi nhạc lý vì thế họ đều có một căn bản nhạc lý khá vững chắc. Trong thời gian này, Nhật Bằng đã sáng tác ra một số ca khúc như: Khúc Nhạc Ngày Xuân, Ánh Sáng Đồng Quê, Dạ Tương Tư Sầu, Một Chiều Thu…
Năm 1952, ông gia nhập ngành quân nhạc cùng các nhạc sĩ khác như: Văn Phụng, Nguyễn Hiền, Đan Thọ,…
Đến năm 1954, cả gia đình Nhật Bằng di cư vào Nam, tại đây ông gia nhập làm việc tại Nha Chiến Tranh Tâm Lý, Đài Phát Thanh Quân Đội. Giai đoạn này ông và các em đều bận rộn nên ban hợp ca “Hạc Thành” chỉ còn thuần tuý là trình diễn trên hai Đài Phát Thanh Sài Gòn và Quân Đội. Trong thời gian này, ông đã sáng tác một số ca khúc như: Vọng cố đô, Bóng Quê Xưa, Tiếng vọng rừng xanh… Nhiều ca khúc được ông viết cùng với nhạc sĩ Đan Thọ.
Năm 1956, Nhật Bằng vào Sài Gòn, ông làm việc trong Đài phát thanh Quân đội. Ca khúc “Về đây anh” do ông viết cùng với nhạc sĩ Nguyễn Hiền được dùng làm nhạc hiệu cho chương trình “Chiêu Hồi” đài phát thanh Saigon hồi đó.
Theo một số tài liệu thì ông lập ra ban nhạc tên là “ban Nhật Bằng” trên đài phát thanh Saigon và đài quân đội. Ngoài ra, ông còn là nhạc sĩ sử dụng contre-bass cho các ban nhạc Hoàng Trọng, Nghiêm Phú Phi, Văn Phụng, Tiếng Hát Tâm Tình, Vũ Thành trên đài Saigon. Không những thế, Nhật Bằng còn soạn hòa âm cho các ban nhạc trên đài phát thanh, đài truyền hình Việt Nam và cho nhiều hãng băng, dĩa.
Năm 1963, Nhật Bằng cùng với hai nhạc sĩ Văn Phụng và Anh Ngọc thành lập ban tam ca nam mang tên “Đô Si La” chuyên trình bày những ca khúc vui tươi. Với không khí vui vẻ, tươi tắn mà ban nhạc mang lại, họ đã chiếm được cảm tình của khán thính giả qua những trang phục lạ mắt với những chiếc áo nhiều màu sắc sọc carô hay những hình vẽ chim cò bắt mắt. Có thể nói, nhạc sĩ Nhật Bằng là một trong những người đã góp công tạo nên một nền âm nhạc tiền chiến đầy phong phú.
Năm 1968, nhạc sĩ Nhật Bằng được trao giải sáng tác nhạc quân đội hay nhất năm với bài “Chiến Sĩ Ca”. Ngoài phục vụ văn nghệ quân đội ông còn còn cộng tác với các vũ trường và câu lạc bộ như vũ trường “ Đêm màu hồng”.
Giai đoạn từ năm 1956 đến năm 1969 là thời kỳ Nhật Bằng sáng tác nhiều nhất. Ông sáng tác theo nhiều thể loại khác nhau như nhạc quê hương, nhạc tình cảm, và nhạc chiến đấu. Từ năm 1969 trở đi ông dường như ngừng sáng tác hẳn sau khi đã viết gần 100 bài hát với nhiều thể loại khác nhau.
Theo danh ca Anh Ngọc thì nhạc sĩ Nhật Bằng có những sáng tác tiêu biểu và để đời như: “Loại nhạc tình cảm thì tiêu biểu là các bản “Thuyền Trăng”, “Dạ Tương Sầu”, “Lỡ Làng”, “Bóng Chiều Tà”, “Một Chiều Thu”, … Trong thời kỳ quân ngũ, Nhật Bằng sáng tác các bài thuộc loại chiến đấu như “Bóng Người Chiến Sĩ”, nhất là bài “Chiến Sĩ Ca” được phổ biến khắp các quân trường” .
Sau sự kiện tháng 4 năm 1975, ông đi “cải tạo” 7 năm vì có phục vụ trong ngành Tâm lý chiến. Đến năm 1986, ông cùng nhạc sĩ Phạm Trọng Cầu và một số nhạc sĩ trẻ khác đã đi trình diễn nhạc tiền chiến tại một số nơi như trường đại học, khách sạn sau khi những nhạc phẩm này được cấp phép.
Đến tháng 9 năm 1990, Nhật Bằng cùng gia đình sang Mỹ định cư tại tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ. Tại hải ngoại, ông mở lớp luyện ca sĩ và soạn hòa âm, đồng thời ông cũng thành lập ban nhạc cho ba cậu con có đất hoạt động.
Nhật Bằng cùng vợ là bà Vũ Thị Tường Huệ có với nhau 5 người con, 4 trai và 1 gái. Gia đình ông được nhiều đồng hương ở Washington biết đến qua ban nhạc “The Blue Ocean” nổi tiếng chơi cho các trung tâm băng nhạc hải ngoại. Sau một thời gian thì đổi tên thành Five Stars. Và cho đến ngày nay các con của nhạc sĩ Nhật Bằng đang hợp tác với The Diamond Club với tên ban nhạc “Saigon Stars Band”.
Bên hải ngoại, nhạc sĩ Nhật Bằng sống an yên bên cạnh vợ con, và ông cũng thường xuyên gặp gỡ bạn bè trong vòng thân mật. Bạn bè của ông là những người đã từng cùng với ông hoạt động nghệ thuật từ thập niên 1950, họ gồm các ca nhạc sĩ như Nguyễn Túc, Anh Ngọc, Văn Phụng, Châu Hà và một số nghệ sĩ khác ở quanh vùng Hoa Thịnh Đốn.
Năm 1998, Nhật Bằng trở về quê hương và về thăm quê Thanh Hóa.
Vào ngày 7 tháng 5 năm 2004 Nhật Bằng qua đời vì bị tai biến mạch máu não. Sự ra đi của ông đã để lại nỗi tiếc thương cho gia đình, thân quyến, bè bạn xa gần và những khán thính giả yêu mến ông.
