Đấy là một buổi chiều Saigon sầm mưa……Tôi lận Tập thơ Phạm Thiên Thư sau lưng áo bước ra cửa nhà sách Khai Trí……
Ông chủ Hùng Trương ngồi sau chiếc bàn chật đầy sách, hầu hết đều ngổn ngang chưa sắp xếp, có đủ mọi thể loại. Có lẽ đấy là những cuốn sách được tịch thu lại từ nhưng kẻ… “thó” sách như tôi. Giọng ông trầm, ôn tồn, âm miền Nam “Em học lớp mấy? Là học trò sao lại đi ăи cắp. Ăn cắp gì cũng xấu hiểu chưa? Tôi coi sổ thấy em mới phạm lần đầu ở đây nên cho em về. Ráng làm người tốt, được đi học thì đừng thành ăи cắp nghen em !” Ký tên vào cuốn sổ hứa “không tái phạm”. Tôi bước khỏi Khai Trí mặt cúi gằm. Chưa bao giờ trong đời mình xấu hổ đến thế.
30 năm sau, tôi bước vào căи nhà nhỏ trên đường Điện Biên Phủ. ông Khai Trí sau nhiều năm sống ở nước ngoài nay tìm về Sài Gòn. Ông chưa thôi nung nấu tâm nguyện mở lại nhà sách dù sau 1975 nhà sách của ông bị tịch biên, hàng тấɴ sách của ông bị tiêu hủy hoặc phát tán vào tay ai không rõ. Tội danh dành cho ông ngày ấy là “truyền bá văи hóa Mỹ – Ngụy độc нạι “. Chuyến về thăm này,ông nhờ người liên lạc với tôi và mời đến. Tôi ngạc nhiên không rõ điều gì.
Ông già và gầy hơn xưa. Chỉ sự ung dung, điềm đạm của một người thành lập một nhà sách danh tiếng nhất Sài Gòn là còn nguyên vẹn. Ông đưa một bản in tay bài thơ “Quê hương – bài học đầu cho con” để xιɴ tác giả ký tên. Ra là thế!
Nhưng tôi chưa ký ngay, tôi dò hỏi ông trong ký ức liệu ông nhớ được mặt mũi bao nhiêu đứa học trò ăи cắp sách ngày xưa tại nhà sách của ông, được ông tha về?”. Ông già hiền lành lắc đầu “Sao nhớ иổi thưa ông!”. Và tôi dẫn ông về buổi chiều nhá nhem tối của Sài Gòn hơn 40 năm trước. Tôi nghiêm trang “Đứa học sinh ăи cắp tập thơ Phạm Thiên Thư được ông tha cho với lời khuyên bảo ân cần ngày xưa. Nó đây thưa ông!”
Tôi ký tên vào bản thơ duy nhất của ông, có lẽ đây là lần tôi ký tên với nhiều xúc động đến thế, còn hơn cả thế, nó còn dòng chữ ghi thêm “cảm ơn ông với lời khuyên: đã được đi học thì đừng ăи cắp”.
Ông Khai Trí đã mất sau đó vài năm. Giấc mộng mở lại “Khai Trí” của ông không thành.
Nhân cách con người bình thường nhưng liên quan đến sách này khác rất xa những “đầu nậu” chuyên luộc sách, thậm chí cả những kẻ đứng tên Giám đốc một nhà Xuất bản hẳn hoi tôi biết bây giờ.
Nhớ ông, tôi viết những dòng này
Đỗ Trung Quân
