Trước năm 1975, báo chí Saigon đã viết rằng ca sĩ Anh Khoa bước chân vào làng âm nhạc Việt Nam bằng đôi hia bảy dặm. Sau khi ông lấy vợ người Hungary và chuyển sang sống ở Đông Âu cùng vợ hồi 30 năm trước, ông đã chịu một nỗi buồn là không có môi trường để ca hát, phải chọn lựa giữa sự nghiệp và gia đình.
Ca sĩ Anh Khoa tên thật là Trần Công Khai, sinh tại Phan Thiết năm 1948 trong một gia đình có 12 người con.
Tại Phan Thiết, Anh Khoa theo học trường trung học Bồ Đề và trường trung học phổ thông Phan Chu Trinh. Trong khi đó ông lại tỏ ra có năng khiếu về ca hát, nhờ vậy vào năm 1962, ông đã đoạt giải thi đua Văn Nghệ Ấp Chiến Lược Toàn Quốc với nhạc phẩm “Biệt Kinh Kỳ”.
Thôi thúc bởi sự quyến rũ của âm nhạc, Anh Khoa dành dụm tiền để mua sách về tự học vì gia đình quá nghèo không có phương tiện cho ông theo học nhạc tại các lớp tư. Tuy vậy ông cũng đã khẩn khoản mẹ sắm cho được một cây bass guitar.
Cầm được cây đàn trong tay, Anh Khoa không còn cảm thấy niềm vui sướng nào to lớn hơn để cả ngày ôm ấp cây đàn điện thô sơ nhưng rất quý giá đối với tình cảnh cực khổ của gia đình. Niềm vui đó khiến ông lơ là việc học vấn để theo chân bạn bè suốt ngày nghêu ngao đàn ca hát xướng.
Cuối cùng giấc mộng của ông, cũng như của nhiều thanh thiếu niên thời, đó là được chơi đàn chung với một ban nhạc trẻ được thành hình, khi cùng các bạn trong tỉnh thành lập ban nhạc lấy tên là The Sea Bees. Nhưng sự tồn tại của “Những Con Ong Biển” thật quá phù du nên giấc mộng của Anh Khoa cũng sớm tàn lụi theo.
Thời gian này Anh Khoa mới chỉ theo học hết bậc trung học đệ nhất cấp. Nhưng vì tình trạng túng quẫn của gia đình, ông đã quyết định một thân một mình vào Sài Gòn với mục đích tìm được một ban nhạc để hợp tác.
Thời điểm đó Anh Khoa chưa phải là một tay đàn hay giọng hát chuyên nghiệp. Ông hợp tác với ban nhạc trẻ tên là Les Milans tại Sài Gòn trong một thời gian ngắn, rồi cảm thấy con đường theo đuổi không được mấy êm đẹp nên ông lại quay về Phan Thiết.
Một lần nữa, Anh Khoa lại lên đường “đi bụi” ngoài Nha Trang qua sự giới thiệu của một người bạn. Tại đây ông gia nhập một ban nhạc trẻ chơi cho các clubs Mỹ, mặc dù vốn liếng Anh Văn còn rất lõm bõm cũng như tài nghệ sử dụng đàn bass guitar mới chỉ ở mức sơ đẳng. Tuy nhiên vào thời này, khi quân đội Mỹ ồ ạt đổ vào Việt Nam, số ban nhạc trẻ có một tài nghệ tương đối vững vàng còn rất hiếm hoi so với nhu cầu rất lớn. Nhờ vậy, Anh Khoa đã có được một dịp may nên có đồng ra đồng vào trong một thời gian.
Nhưng cũng chỉ được chưa đầy một năm, ông lại quay trở về Phan Thiết cố gắng theo học hết bậc trung học đệ nhị cấp, nhưng không lấy được mảnh bằng tú tài 2. Chán nản với việc học vấn, buồn bã cho tình trạng nghèo khó của gia đình, Anh Khoa một mình lang thang ra Sông Mao, cách Phan Thiết khoảng 50 cây số để nhờ những thông dịch viên quen biết xin vào đàn hát cho những clubs Mỹ ở đây, vốn luôn cần những phương tiện giải trí. Nhưng rồi sự hợp tác đó cũng không được lâu dài, Anh Khoa quyết định vào luôn Sài Gòn với mục đích lập nghiệp vào năm 1969.
Ông được các quân nhân Mỹ cho đi nhờ một chuyến máy bay vào Sài Gòn để mong gặp lại được những bạn bè cũ trong ban nhạc Les Milans ngày nào. Lần này thì may mắn đến với Anh Khoa khi được một tay đàn trong ban nhạc này giới thiệu sử dụng bass guitar cho một ban nhạc chơi cho các clubs Mỹ ở Tân Bình.
Cũng trong năm 1969, một lần nhạc sĩ piano Võ Đức Xuân (trong ban nhạc của Jo Marcel tại vũ trường Tự Do) được mời thay thế cho một nhạc sĩ vắng mặt trong ban nhạc có Anh Khoa cộng tác. Võ Đức Xuân tỏ ra có cảm tình với Anh Khoa nên đã mời ông về sử dụng bass cho ban nhạc Jo Marcel, lúc đó đang thiếu người sử dụng nhạc khí này. Anh Khoa được thu nhận ngay để bắt đầu gây được chú ý tại vũ trường Tự Do qua hình ảnh của một người nghệ sĩ vừa đánh bass, vừa hát với một giọng ca truyền cảm.
Khi cùng theo Jo Marcel về tầng dưới của vũ trường Queen Bee với ban nhạc có tên Mây Bốn Phương, thì tên tuổi Anh Khoa khởi đầu cho một giai đoạn mới, trình diễn chung với những ca sĩ nổi danh như Carol Kim, Ngọc Mỹ, Như An… Nhưng phải đợi đến khi ông được Jo Marcel đưa lên hát ở tầng trên của Queen Bee (là vũ trường sang trọng hơn tầng dưới) trong chương trình của Lệ Thu do Jo Marcel thực hiện, lúc này Anh Khoa mới thật sự tạo được chú ý với những ca khúc của Vũ Thành An.
Lúc đó Anh Khoa được mời lên lầu trên của Queen Bee để hát thay thế một ca sĩ vắng mặt, tình cờ có sự hiện diện của nhạc sĩ Vũ Thành An, là người đã lên tiếng khen ngợi giọng hát của ông trong nhạc phẩm “Bài Không Tên Số 3” cùng với những tiếng vỗ tay nhiệt liệt của khán giả. Từ đó, Anh Khoa chú trọng nhiều vào những sáng tác của Vũ Thành An, đặc biệt là những “Bài Không Tên”. Anh Khoa đã trở thành một trong vài nam ca sĩ trình bày thành công nhất những sáng tác của người nhạc sĩ nay đã trở thành một vị phó tế.
Đến năm 1970, Anh Khoa theo Jo qua vũ trường Ritz và bắt đầu thu băng cho những chương trình nhạc do Jo Marcel thực hiện, và hát hầu như trên tất cả băng nhạc của những chương trình này. Sau đó ông còn được nhiều trung tâm nhạc khác mời thu thanh cùng một lúc.
Mặc dù chỉ trong vòng 5 năm từ 1970 đến 1975, Anh Khoa đã thu băng hàng trăm ca khúc để lại dấu ấn cho tên tuổi anh trong làng ca nhạc Việt Nam.
Tên tuổi Anh Khoa lên đến đỉnh cao và được hầu hết các vũ trường lớn ở Sài Gòn mời đón, trong số có phòng trà Khánh Ly trên đường Tự Do, cho đến biến cố năm 75.
Sau thời điểm đó, Anh Khoa rơi vào tình trạng chán chường và tuyệt vọng khi trước mắt là một tương lai vô định. Đang mang tâm trạng đó, ông được thu nhận vào một đoàn hát nhỏ của nghệ sĩ Ngọc Giao đi hát ở một số tỉnh miền Trung trong một tình trạng rất bấp bênh.
Một thời gian sau, vào khoảng năm 1977, 1978, ông được gia nhập ban kịch Thẩm Thúy Hằng cùng với Băng Châu, Thảo Ly, Hoàng Hạc,… trong phần phụ diễn tân nhạc.
Sau hơn 1 năm, Anh Khoa bắt đầu ra hát tại các tụ điểm, các câu lạc bộ văn hóa ở Sài Gòn và được biết đến nhiều qua những nhạc phẩm của nhạc sĩ Trần Tiến: Thành Phố Trẻ, Mặt Trời Bé Con, Vết Chân Tròn Trên Cát,…
Anh Khoa còn sinh hoạt ca hát ở phòng trà với nơi cộng tác cuối cùng là phòng trà Maxim’s trong thời gian các phòng trà và vũ trường được phép hoạt động.
Vào cuối năm 1988, một thiếu nữ người Hungary theo bố mẹ (lúc đó thân phụ cô là đại sứ Hungary tại Cam-pu-chia) đến Maxim’s nghe nhạc. Cô thiếu nữ người Đông Âu này đã để ý ngay đến Anh Khoa, rồi sau đó cùng với bố mẹ gần như đều tới đây nghe ông hát hàng tuần.
Cô thiếu nữ có tên Iren Karsai ngỏ ý muốn làm quen với Anh Khoa qua một nữ nhân viên của phòng trà. Cô này kể cho Phương Hồng Quế biết để sau đó chính Phương Hồng Quế là người đứng ra sắp xếp những lần gặp gỡ cho Anh Khoa và Iren, khi đó mới ngoài 20, còn Anh Khoa thì vừa tròn 40 tuổi.
Với khả năng nói được 4 ngôn ngữ Hung, Nga, Pháp và Anh của Iren – khi đó đã tốt nghiệp đại học ở Nga – nên vấn đề trao đổi giữa hai người không gặp mấy trở ngại qua trung gian của Anh Ngữ.
Quyết định đi đến hôn nhân của Anh Khoa với người vợ Hungary có mẹ là người Nga đã gây nhiều bất ngờ trong giới nghệ sĩ. Tiệc thành hôn được tổ chức một cách thân mật tại nhà hàng Majestic vào tháng 8 năm 1989. Sau đó Anh Khoa cùng với vợ qua sống tại Hungary.
Những ngày đầu tiên ở Budapest, Anh Khoa cảm thấy rất buồn khi sống giữa một nơi hoàn toàn xa lạ tại Đông Âu. Nhưng một thời gian sau ông may mắn kiếm được việc làm hợp với khả năng của mình cho một công ty biểu diễn bản xứ, để đi hát trên khắp nước Hung.
Vào năm 1991, Anh Khoa được trung tâm Thúy Nga mời cộng tác để xuất hiện lần đầu tiên trên chương trình Paris By Night 15 với nhạc phẩm “Em Đến Thăm Anh Một Chiều Mưa”. Sau đó Anh Khoa chuyển sang hợp tác cùng Asia, trước khi quay trở lại sân khấu Paris By Night trong những năm gần đây.
Ở đất nước Đông Âu, tuy không có được môi trường thuận tiện cho những sinh hoạt nghề nghiệp của mình là ca hát, nhưng bù lại Anh Khoa đã có được một cuộc sống thật êm đềm và hạnh phúc bên cạnh người vợ hiền thục và cô con gái xinh xắn tên Diana.
Sống tại quốc gia xa xôi với cộng đồng người Việt ở Âu – Mỹ, Anh Khoa dồn tất cả sinh hoạt của mình cho gia đình, chấp nhận tình trạng lặng lẽ trong sinh hoạt văn nghệ, ngoài những lần bay qua California hoạt động trong giới nghệ sĩ tại đây. “Sống bên đó cũng chỉ vì gia đình thôi. Giữa 2 cái Khoa phải chọn một. Một bên là việc làm, một bên là gia đình. Nhưng việc làm thì Khoa chạy qua chạy lại được, dễ dàng thôi. Dầu sao mình cũng cần có hậu phương là gia đình của mình chớ! Khoa qua Mỹ thấy cuộc sống chưa chắc đã bằng Khoa bên Hung” – Anh Khoa cho biết
Và cũng chính vậy, Anh Khoa cảm thấy thoải mái hơn bên cạnh vợ con, gần bên dòng sông Danube êm đềm ở Budapest.
Phần dưới đây là đoạn phỏng vấn Anh Khoa được Nhật Báo Viễn Đông thực hiện hồi năm 2009, đúng 10 năm trước:
– Nguyên nhân nào để anh gặp ái nữ của ông Đại sứ Hungary, và đi đến quyết định làm rể nước Hungary như hiện nay?
Anh Khoa: Bà xã tôi lúc đó cũng như bây giờ, rất thích văn nghệ, bà ấy đi dự các buổi văn nghệ có tôi trình diễn, thế rồi mê tiếng hát của tôi và hai đứa gặp nhau, yêu nhau và lấy nhau. Tên vợ tôi là Karsai Irén.
– Cô con gái ông Đại sứ Hung mê tiếng hát Anh Khoa hay mê vẻ đẹp trai của chàng ca sĩ Việt?
Anh Khoa: Có lẽ cả hai (cười)
– Lấy một người khác chủng tộc, ngôn ngữ và phong tục tập quán, anh có gặp nhiều trở ngại không?
Anh Khoa: Có, lúc đầu cũng gặp trở ngại, vì tôi học tiếng Hungary có sáu tháng nên nói cũng chẳng được nhiều, đành phải nói chuyện với bà xã tôi bằng tiếng Anh, mà như anh biết, tiếng mẹ đẻ đôi khi còn không diễn tả hết nữa là tiếng ngoại quốc, nhưng dần dần cũng quen, vả lại khi hai con tim đã yêu nhau rồi thì ngôn ngữ, chủng tộc hay cái gì cũng không ngăn cản được.
– Anh có dạy chị nói tiếng Việt không?
Anh Khoa: Có, bà xã tôi và con gái tôi biết chút ít.
– Con gái anh có giống máu văn nghệ của bố không?
Anh Khoa: Rất giống máu bố. Cháu năm nay vừa tròn 17 tuổi (thời điểm 2009), chúng tôi đặt tên cháu là Trần Diana. Cháu học dương cầm từ năm 4 tuổi, học chơi nhạc cổ điển Tây phương. Năm nay là năm thứ 11 học dương cầm nên phải nói là cháu chơi rất giỏi. Ngoài ra cháu học thêm về luyện thanh, học nhạc jazz… So với tuổi cháu, tôi thấy cháu biết quá nhiều. Hiện nay hàng tuần, thứ Bảy, Chúa nhật tôi đều chở cháu đi học luyện thanh và nhạc jazz.
– Anh bắt đầu biết ca hát từ năm bao nhiêu tuổi?
Anh Khoa: Tôi được Trời phú cho khiếu ca hát từ bẩm sinh nên ngay từ nhỏ tôi đã mê ca hát. Năm 12 tuổi, tôi được đại diện Tỉnh đi thi văn nghệ quốc sách Ấp Chiến Lược toàn quốc, tổ chức tại rạp Quốc Thanh Sàigòn và tôi chiếm giải nhất với nhạc phẩm “Nếu một mai anh biệt kinh kỳ”.
– Anh có học nhạc, học ca hát với nhạc sĩ nào không?
Anh Khoa: Không, tôi tự tìm tòi qua băng, dĩa nhạc vì lúc đó gia đình nghèo, chỉ có khả năng lo cho học văn hóa, không đủ khả năng cho tôi học ngành này nghề kia.
– Sau khi anh đoạt giải nhất về đơn ca năm 12 tuổi, sau đó anh tiếp tục ca hát?
Anh Khoa: Tôi tiếp tục đi học, đến khi tôi học Trung học tại trường bán công Phan Chu Trinh ở Phan Thiết. Một số bạn bè mê ca hát tụ họp nhau lập một ban nhạc trẻ lấy tên là ban “Ong Biển”, nhưng vì nghèo, không có tiền mua đàn; chúng tôi tìm đủ mọi cách vận động gia đình yểm trợ mới sắm được một cây đàn điện, một bộ trống còn toàn chơi đàn thùng. Khi tôi lên Trung học Đệ Nhị cấp và học tại trường Nguyễn Huệ Nha Trang, phải vừa đi học vừa đi làm. Lúc đó nhu cầu văn nghệ cho quân đội Mỹ rất hiếm, tôi có người anh ở Sàigòn ra thành lập một băng nhạc nhỏ và đưa chúng tôi đi hát tại các club biển, và tôi phải tìm tòi sách vở, băng, dĩa nhạc của Mỹ, Úc, Anh… để tự học và đi trình diễn.
– Bản nhạc nào hay do một sự hy hữu nào đưa tên tuổi anh lên đài danh vọng?
Anh Khoa: Sau Tết Mậu Thân, tôi vào Sàigòn, may mắn gặp anh Jo Marcel đang hoạt động tại vũ trường Ritz. Ban nhạc của Jo Marcel lúc đó là ban nhạc số 1 tại Sàigòn. Anh Jo Marcel biết tôi hát được nhạc Tây phương, biết chơi đàn Bass và nhất là thấy giọng hát tôi làm anh rất thích, anh mời tôi cộng tác và hết lòng nâng đỡ, dìu dắt tôi. Anh bắt tôi hát nhạc Việt với ca sĩ Lệ Thu mà lúc đó tôi rất thích hát nhạc của Vũ Thành An. Jo Marcel đưa tôi lên hát trên các đài truyền thanh và tên tuổi tôi bắt đầu nổi lên từ đó, đến nỗi báo chí thời bấy giờ viết rằng “ca sĩ Anh Khoa bước chân vào nền âm nhạc Việt Nam bằng đôi hia bảy dặm”. Đây là thời kỳ vàng son nhất trong đời ca nhạc của tôi.
– Sau khi ra hải ngoại, anh có thường đi lưu diễn không?
Anh Khoa: Thực ra Cộng đồng Việt Nam hải ngoại cũng như đồng hương khắp thế giới đã nhìn thấy những giọt nước mắt của tôi trên Paris By Night 15, những giọt nước mắt sung sướng và cảm động vì khi nghe Paris By Night mời, tôi thấy vô cùng sung sướng vì có dịp được hát, được gặp lại các anh chị em nghệ sĩ đồng nghiệp, gặp lại khán giả đã yêu mến mình sau bao nhiêu năm xa cách.
– Có lẽ anh là ca sĩ Việt Nam duy nhất, một mình lưu lạc ở đất Hungary bên Đông Âu, anh có thể chia sẻ một chút tâm tư của mình?
Anh Khoa: Sống một mình với gia đình bên đó tôi rất buồn, đồng hương Việt Nam thì toàn mấy ông cán bộ, công nhân viên của họ, muốn gặp thì ra chợ trời, vì họ chuyên mua bán ngoài chợ trời, mà tôi cũng không thích tiếp xúc, thành thử mình cô đơn vì không có môi trường để phát huy. Đó là nỗi buồn nhất của tôi.
– Ở hải ngoại anh đã cộng tác với những Trung tâm băng nhạc nào?
Anh Khoa: Đầu thập niên 90, tôi có cộng tác với nhiều Trung tâm băng nhạc như Thúy Nga, Giáng Ngọc, Người Đẹp Bình Dương; Tình Nhớ, Miss VN-USA, Nhật Trường, Rainbow Tú Quỳnh; Mưa Hồng… Hè 2005 tôi bắt đầu cộng tác với Trung tâm Asia.
Theo Tivi Tuần San, Viễn Đông Daily – Nhac Xưa Thời Báo tổng hợp
