“Biển nhớ” là một trong những ca khúc trữ tình “để đời” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn – Sáng tác vào năm ông vừa tròn 23 tuổi (năm 1962). Sau khi cho ra đời 2 tuyệt phẩm âm nhạc là Hạ trắng và Diễm xưa, “Biển nhớ” đã tiếp nối con đường thành công của người nhạc sĩ tài hoa họ Trịnh, bài hát được rất nhiều nghệ sĩ, danh ca thể hiện thành công và truyền đạt gần như trọn vẹn tấm chân tình của người con trai thương nhớ người yêu xa da diết.
Mọi người truyền tai nhau rằng, “Biển nhớ” là bài hát được lấy cảm hứng từ chính tâm trạng thật của tác giả, đó là một câu chuyện buồn và là nỗi lòng của Trịnh Công Sơn khi ông nhiều đêm ngồi trên bãi biển Quy Nhơn để nhớ về người con gái tên Bích Khê. Trong bài hát có cụm từ Sơn Khê nổi bật, phải chăng đây là cụm từ viết tắt của Trịnh Công Sơn và Bích Khê, Sơn liền Khê như núi liền sông không thể tách rời.
Câu hát được nhắc đến nhiều nhất trong bài hát là câu gì nhỉ? “Ngày mai em đi…” – Đây chỉ đơn thuần là một câu hát, thêm vào bài hát cho thêm phần sâu lắng hay nó chính là câu nhắc nhở của tác giả. Ngày mai – Chính ngày mai này thôi, cô gái ấy, đã đi mãi không về, mối tình xưa này nay còn đâu.
“Ngày mai em đi
Biển nhớ tên em gọi về
Gọi hồn liễu rũ lê thê
Gọi bờ cát trắng đêm khuya
Ngày mai em đi
Đồi núi nghiêng nghiêng đợi chờ
Sỏi đá trông em từng giờ
Nghe buồn nhịp chân bơ vơ…:”
Câu hát gợi lên một khung cảnh thật buồn làm sao! “…Gọi hồn liễu rũ lê thê – Gọi bờ cát trắng đêm khuya” – Cô đơn, tối tăm, một mình ngồi lặng lẽ nơi bờ biển, ngắm khung cảnh dần buông đến tối khuya, nhưng mà em đi sao vẫn chưa thấy về, bờ biển này, bờ cát này – Và còn có cả anh đang nhớ thương em từng giờ. Khi em đi, em có biết chăng, cả một khoảng trời buồn bã, mọi thứ đều trở nên tẻ nhạt và cô đơn.
“…Ngày mai em đi
Biển nhớ em quay về nguồn
Gọi trùng dương gió ngập hồn
Bàn tay chắn gió mưa sang…”
Ngày mai em đi, biển nhớ em…Câu này mới làm lòng nghẹn ngào, nhạc sĩ đã khiến lòng ta trở nên mông lung không còn xác định rõ được biển là em, hay em là biển, hay chính tác giả vẫn còn trong bóng đêm tĩnh mịch của bản thân. Mọi thứ xung quanh, mọi cảnh vật dần trở nên hối hả như muốn ngăn trở lối đi của người con gái ấy, thì chính Trịnh Công Sơn lại buông tay, không cách nào níu giữ.
“…Ngày mai em đi
Thành phố mắt đêm đèn mờ
Hồn lẻ nghiêng vai gọi buồn
Nghe ngoài biển động buồn hơn
Hôm nào em về
Bàn tay buông lối ngỏ
Đàn lên cung phím chờ
Sầu lên đây hoang vu…”
Cô ấy đi rồi! Trong đầu đang dần vang lên một câu hỏi: “Liệu người con gái ấy có còn quay về nữa không?”. Dẫu lòng đã biết đáp án, nhưng lại không cầm lòng được mà suy tư. Cảnh vật dần buông lơi theo tâm tình của chàng nhạc sĩ, biết là buông tay nhưng không quên nhắn nhủ, dù người có ở đâu thì nơi đây vẫn có chàng đang mong ngóng.
Đây như là một lời tự sự của tác giả hay cũng chính là của những chàng trai, cô nàng đang chìm đắm trong tình yêu và sự ly biệt. Tâm sự của những người tràn đầy những con sóng yêu thương nhưng không khỏi khắc khoải về một nỗi buồn của sự chia xa.
“…Ngày mai em đi
Biển nhớ tên em gọi về
Triều sương ướt đẫm cơn mê
Trời cao níu bước sơn khê
Ngày mai em đi
Cồn đá rêu phong rủ buồn
Đèn phố nghe mưa tủi hờn
Nghe ngoài trời giăng mây tuôn
Ngày mai em đi
Biển có bâng khuâng gọi thầm
Ngày mưa tháng nắng còn buồn
Bàn tay nghe ngóng tin sang.”
Tất cả cảnh vật làm nền cho khung cảnh cô đơn này: trời cao, sơn khê, cồn đá, đèn phố, mây giăng, mưa tủi, rêu phong, bờ biển,…đều bâng khuâng nhịp chân xung quanh cái cao trào triều sương ướt đẫm cơn mê….Đây cũng chính là cái trạng thái đạt tới từ một trong những “chức năng” thẩm mỹ được nhiều nghệ sĩ coi là cao nhất, có thể cùng người thưởng thức cùng mình thăng hoa vào…chốn khác.
Ngày mai em đi, vậy có đồng nghĩa là ngày hôm nay họ vẫn còn bên nhau, cùng nhau nhìn ngắm hoàng hôn trên bờ biển, ngồi trên bờ cát trắng, nhìn ngắm những đợt sóng xô ồ ạt. Hay ngày mai này là đại biểu cho một tương lai, vì chàng trai ấy đã đạt đến cảnh giới vô thường, nhận thức ra rằng cuộc đời này không có gì gọi là mãi mãi. Có người đến, thì ắt sẽ có người đi, có người ở lại bên bạn, thì chắc rằng sẽ có người rời bỏ bạn mà đi – Hợp rồi tan, chính là lẽ thường của nhân sinh.
Bất cứ chàng trai nào đang ở độ tuổi yêu đường, nghe thấy bài hát “Biển nhớ” này, với giai điệu giản dị, với ca từ da diết, ắt hẳn đâu đó trong lòng họ cũng đều dâng lên những cung bậc cảm xúc vô cùng khó tả. Khi bạn đã yêu ái đó, nhưng lại không được gặp, cũng chẳng được thấy, từ ngữ nào có thể diễn tả hết nỗi nhớ thương đầy vơi này.
Nhưng với những người đã bước qua cái thuở chập chững biết yêu đó, thì sẽ lại có những cảm giác khác khi nghe thấy bài hát này. Những nỗi nhớ khắc khoải khi bị chia cắt, thương nhớ vô thường, yêu nhau lại không đến được với nhau, nhớ nhau da diết lại chẳng được thấy nhau.
“Biển nhớ” cho ta thấy được cái chất vô thường trong bản nhạc Trịnh, ngay từ những câu hát đầu tiên, nhưng có lẽ ít ai để ý đến điều này. Có thể do lời bài hát quá đỗi hay, nó cứ làm cho người nghe như đang trên “chín tầng mây”, cứ bâng khuâng, cứ mơ hồ, không còn suy nghĩ sâu xa để suy đoán ý nghĩa trong từng câu hát nữa. Có lẽ, ngay chính tác giả cũng không cảm nhận được chính xác tâm trạng của mình lúc này, ý thức có thể đã mơ hồ rồi, và nhờ thế tính cách bài hát mông lung lại mang đến sự rung động của lời ca trong lòng người thưởng nhạc.
“Ngày mai em đi
biển nhớ tên em gọi về
gọi hồn liễu rũ lê thê
gọi bờ cát trắng đêm khuya
Ngày mai em đi
đồi núi nghiêng nghiêng đợi chờ
sỏi đá trông em từng giờ
nghe buồn nhịp chân bơ vơ
Ngày mai em đi
biển nhớ em quay về nguồn
gọi trùng dương gió ngập hồn
bàn tay chắn gió mưa sang
Ngày mai em đi
thành phố mắt đêm đèn mờ
hồn lẻ nghiêng vai gọi buồn
nghe ngoài biển động buồn hơn
Hôm nào em về
bàn tay buông lối ngỏ
đàn lên cung phím chờ
sầu lên đây hoang vu
Ngày mai em đi
biển nhớ tên em gọi về
triều sương ướt đẫm cơn mê
trời cao níu bước sơn khê
Ngày mai em đi
cồn đá rêu phong rủ buồn
đèn phố nghe mưa tủi hờn
nghe ngoài trời giăng mây tuôn
Ngày mai em đi
biển có bâng khuâng gọi thầm
ngày mưa tháng nắng còn buồn
bàn tay nghe ngóng tin sang
Ngày mai em đi
thành phố mắt đêm đèn vàng
nửa bóng xuân qua ngập ngừng
nghe trời gió lộng mà thương”
